Het leidt altijd tot hilariteit als ik in teams of inspiratiesessies vraag:
“Wie gaat naar het werk met het idee: ‘Ik ga vandaag de boel eens flink verstieren’ of ‘Ik ga zorgen dat vooral en alleen ik hier beter van word’?”
Meestal geeft niemand dat toe, want de meeste mensen willen goed overkomen en het goede doen.
Toch pakt het in de realiteit weleens anders uit. Jij en ik laten soms zelfzuchtig of destructief gedrag zien, vaak onbewust vanuit angst of overlevingsdrang. Bij Redpoint Company zetten wij ons in om bewustzijn te creëren en handvatten te bieden, zodat je constructiever gaat leven, leiden en samenwerken.
Maar wat als iemand bewust anderen verstikt?
Sommige mensen verheffen zichzelf boven anderen en maken anderen kleiner, bewust of onbewust. Dit gedrag, vaak ontstaan vanuit oude patronen of trauma’s, is schadelijk voor organisaties en relaties.
Harnasgedrag en toxisch leiderschap
Iedereen vertoont weleens harnasgedrag: gedrag dat is ontstaan om te overleven, aandacht te krijgen, of controle te houden. Sommige mensen worden hierdoor manipulatieve volwassenen die anderen verstikken:
- Naar boven likken: Deze mensen doen zich voor als de ideale medewerker of leider. Ze paaien hun leidinggevenden met goede verhalen en prestaties.
- Naar onder verstikken:
- Bondjes sluiten: Ze pamperen medewerkers die hen steunen, geven speciale privileges en maken deze medewerkers afhankelijk van hen.
- Het leven zuur maken: Medewerkers die hen niet zinnen, krijgen slechte klussen, worden gemanipuleerd of onjuist behandeld.
De effecten: verhoogd verzuim, wantrouwen, en destructieve patronen in teams. De top ziet dit vaak niet, omdat de toxische leider zich presenteert als modelwerknemer.
Wat kun je doen?
- Ga geen strijd aan: Mensen met manipulatief gedrag zijn vaak goed in machtsspelletjes. Je kunt beter tactisch en afstandelijk handelen.
- Zorg voor feiten: Houd e-mails, afspraken en communicatie zorgvuldig bij. Feiten bieden een objectieve basis om gedrag aan te kaarten.
- Neem niets persoonlijk: Hun gedrag gaat vaak over hen, niet over jou. Laat je niet meeslepen in hun wereld.
- Stel grenzen: Communiceer helder, zonder oordeel of verwijt, wat jouw grenzen zijn.
- Creëer bewustzijn: Reflecteer op je eigen gedrag en intenties. Vraag jezelf af of je constructief handelt.
Tot slot: een praktijkvoorbeeld
Jaren geleden werkte ik bij een organisatie waar dienend-leiderschap leek te floreren. De directeur gaf mij veel vertrouwen en sprak lovend over mij. Toen ik echter een kans kreeg om ons werk uit te breiden naar een andere doelgroep, veranderde zijn houding volledig. Zijn eerdere steun sloeg om in kritiek en sabotage.
Pas later begreep ik dat hij bang was voor verlies van controle en macht. Dit soort gedrag, zo leerde ik, is geen uitzondering. Het herkennen en hanteren ervan begint bij bewustwording.
Jouw ervaringen
Ik ben benieuwd: hoe ga jij om met toxisch gedrag of manipulatieve mensen? Deel je tips en ervaringen hieronder. Samen maken we het verschil!
4 reacties
Narcisme is een (dodelijk) gif voor een organisatie!
De reden dat ik reageer is dat ik momenteel het faillissement van ons bedrijf aan het afwikkelen ben 🙁 De medeoprichter en degene die de directeursrol vervulde, vertoonde wel heel veel kenmerken van een narcist. Er was altijd een conflict met medewerkers, partners, leveranciers, klanten en zo voorspelbaar zijn eigen echtgenoot waar hij uiteindelijk van gescheiden is. Zeer vermoeiend omdat daarmee veel tijd en negatieve energie bij kwam kijken om te lijmen en repareren als dat al mogelijk was.
Jaren terug zijn we gedrieën een bedrijf(je) gestart waarbij de narcist wel erg graag de directeur wilde zijn. Het eerste onderbuik gevoel is toen al ontstaan. Na de eerste moeizame jaren, werden we succesvoller, mooie klanten en het product/dienst ging steeds meer aanslaan bij klanten. Helaas stokte de groei want zoals boven al aangegeven, er ontstonden steeds nieuwe conflicten. Daar leek hij echt wel van te genieten.
De directeur had echt wel zijn goede punten, hij was welbespraakt, kon mensen overtuigen, kon inspireren en motiveren. Hij escaleerde in conflict situaties, zijn natuurlijk habitat zullen we maar zeggen. Helaas maakte hij zelf nooit iets af en creëerde een hele eigen roze perfecte wereld waarin hij stralend middelpunt was.
Terugkerende conflicten was echter wel de rode lijn want de werkelijkheid was regelmatig anders dan de roze wereld en dat is een ding waar narcisten niet tegen kunnen: kritiek. Daar kon hij niet mee omgaan en werd hij giftig, ging manipuleren, liegen, feiten verdraaien en wel op een hele slimme manier.
We hebben nog enige tijd geprobeerd om met een bedrijfscoach hier verandering in aan te brengen. Dat ging redelijk totdat het punt werd bereikt dat de coach aangaf dat de directeur nu echt zelf ook moest veranderen en dat zijn gedrag een zeer negatieve invloed had op de resultaten van het bedrijf. Dit was niet niet acceptabel en dat was het einde van coaching. Uiteindelijk zijn we als gevolg van het handelen van de directeur failliet gegaan. Deals sluiten vond hij leuk en streelde zijn ego. De deals waren echter voor het merendeel verliesgevend. Dat lag uiteraard aan de uitvoering en niet aan deals. Dit eindigde ermee dat we de rekeningen niet meer konden betalen.
Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis en kan eigenlijk alleen maar worden opgelost met therapie. Helaas moet dit vanuit de narcist zelf komen en omdat we al geconstateerd hebben dat problemen nooit aan hem liggen, zal de narcist nooit naar een therapeut gaan om aan zichzelf te werken. Waarom zou hij immers, het ligt tenslotte niet aan hem, laten de anderen maar naar een therapeut gaan.
Veel uit de blog is dan ook herkenbaar: Zo ben je voor hem en als je niet voor hem bent dan ben je tegen hem en ziet hij je als de vijand die te vuur en te zwaard bestreden moet worden. Ten koste van alles.
Narcisme heeft ook iets schizofreen, aan de ene kant kant is hij (of zij hoewel het merendeel man is) charmant, inspirerend en motiverend. Een echtgenoot/partner wordt vaak op het schild gehesen wat dan weer verslavend werkt. Aan de andere kant als hij eventjes niet wordt geadoreerd dan wordt het schild met het zelfde gemak weer onder je vandaan getrokken. Dit gedrag veroorzaakt dat onderbuik gevoel wat we maar niet kunnen duiden.
Narcisten zijn sneue mensen. De kern is dat er een groot gebrek aan zelfvertrouwen is en dit proberen ze te overschreeuwen.
Uiteindelijk lijken ze zeker in management posities goed te presteren, daar zorgen ze wel voor al is het maar opgeklopt en bij elkaar gelogen.
Uit onderzoek blijkt dat de narcist oververtegenwoordigd is in management posities en ook dat organisaties die geleid worden door narcisten onderpresteren.
Een tip, vaak blijkt je onderbuik gevoel dat er iets niet klopt, juist te zijn. Eigenlijk valt er niet zoveel aan te doen behalve dan met zijn eigen wapens bestrijden, dit is lastig als het je meerdere is. Lukt het om uit zijn buurt te blijven, doe dat dan. Zoek een andere baan (hoewel dat geen garantie is dat je daar geen narcist tegenkomt) of zorg voor een overplaatsing naar een andere afdeling.
Ben je met een narcist getrouwd? Pak je spullen en ga weg zo snel mogelijk, uiteindelijk ga je er aan onderdoor.
Narcisme is een persoonlijkheidsstoornis waar alleen de narcist zelf aan kan werken maar dan moet hij wel erkennen dan er iets aan hemzelf moet worden veranderd. En dit is het grote punt, dat betekent dat er iets aan hem markeert wat hij nooit toe zal geven.
Succes.
Hoi Johan,
Het spijt mij te lezen dat je in zo’n situatie terecht bent gekomen.
Een narcist, iemand die (veel) narcistisch gedrag vertoont, voedt zich met mensen die in de slachtofferrol gaan, die zich afhankelijk opstellen en/of geen grenzen aangeven. Ga je mee in zijn/haar drama en manipulaties, geloof je zijn/haar leugens en/of lieg je soms zelfs onbedoeld even mee omdat het je ‘goed’ verkocht wordt? Of ga je de strijd aan? Dan ben je vaak de klos.
Interessant is om te kijken waarom je/jullie bepaalde keuzes hebt/hebben gemaakt. Waarom kreeg de ‘directeur’ zoveel voeding en macht. Wat was jullie voordeel? Hoe kon het gebeuren?
Op welk moment had je kunnen ingrijpen? Verantwoordelijkheid kunnen nemen zonder oordeel over het gedrag van de ‘directeur’? Als we gaan zien waar, wanneer en hoe we het narcistisch gedrag zelf voeden en bijvoorbeeld niet begrenzen, dan leren we waardevolle dingen over onszelf en zullen we in de toekomst eerder leiderschap pakken.
We kunnen er dus wel iets aan doen. Dat vergt moed en helderheid, zoals bijvoorbeeld Will beschrijft. Hopelijk helpen de vragen al om meer te zien wat je (eerder) had kunnen doen. Op het moment dat iemand met narcistisch gedrag liefdevol (zonder oordeel) begrenst en hij/zij dus vaker zichzelf tegenkomt (zijn/haar zin niet krijgt), ontstaat er meer noodzaak te kijken naar wat er gebeurt. Daarmee faciliteer je mede dat iemand die dit gedrag vertoont bereid is naar zichzelf te kijken.
Succes met de afwikkeling, het helen en ontwikkelen.
Eerlijk gezegd herken wel het e.e.a. Zo extreem als wordt geschetst heb ik echter nooit meegemaakt. Inderdaad niet de strijd aan gaan, maar wel het gesprek. In die gevallen dat ik een persoon met dergelijk gedrag tegenkom in mijn werk ga ik wel het gesprek aan. Vooral om te zeggen wat zijn/haar gedrag met mij doet. Natuurlijk is dan de eerste reactie dat dit dan toch echt mijn probleem is, maar door het gesprek te larderen met actuele (en verse) voorbeelden komt er toch iets binnen. Dat merk aan het feit dat de persoon naar mij toe mijdingsgedrag vertoont. Overigens focus ik mij veel meer op de mensen die constructief en in team/ afdelings/ bedrijfsbelang werken en denken.
Goed om te lezen Will. Zelf heldere grenzen aangeven en objectieve voorbeelden geven lijkt voor jou goed te werken. Hopelijk ook voor je collega’s. Dank voor je bijdrage!